Wstęp
Ultrasonografia to badanie polegające na wyemitowaniu w głąb ciała fal ultradźwiękowych, które odbijają się od narządów wewnętrznych i wracają do ultrasonografu. Odbite ultradźwięki różnią się jednak między sobą w zależności od gęstości tkanek, od których się odbiły, dzięki czemu lekarz prowadzący może zaobserwować na ekranie granice pomiędzy tkankami o różnych gęstościach. Możliwe jest także uzyskanie obracalnego obrazu trójwymiarowego. Dzisiejsze ultrasonografy są w stanie zmierzyć także prędkość i kierunek przepływu krwi, co umożliwia ocenę kondycji naczyń krwionośnych a co za tym idzie także ryzyka zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego. Badanie to wykorzystuje zjawisko Dopplera, stąd jego druga nazwa – badanie dopplerowskie. Ultrasonografia to narzędzie, dzięki któremu lekarz prowadzący badanie jest w stanie, czasem sięgając dodatkowo po biopsję, zdiagnozować chorobę nowotworową. USG jest często pierwszym badaniem, które może naprowadzić lekarza na podejrzenie raka. Badanie nie wymaga wcześniejszego przygotowania jak choćby USG jamy brzusznej, ale jeżeli pacjent jest w posiadaniu wyników wcześniejszych badań, należy je zabrać, ponieważ mogą okazać się przydatne dla lekarza przeprowadzającego ultrasonografię. Badanie jest całkowicie nieinwazyjne, dlatego nie istnieją ku niemu żadne przeciwwskazania. Podczas badania używany jest hipoalergiczny żel na skórę, który zapobiega rozproszeniu emitowanych z głowicy fal ultradźwiękowych.
Ślinianki to zespół gruczołów produkujących ślinę do jamy ustnej. Ślinianki, ze względu na położenie, dzieli się na: przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe – je wszystkie nazywa się śliniankami dużymi dla odróżnienia od licznych małych, rozmieszczonych w błonie śluzowej jamy ustnej. Ultrasonografia ślinianek może być wykonywana podczas badania USG szyi – równolegle badaniu zostaje poddana wtedy także tarczyca oraz węzły chłonne, choć oczywiście zależy to od gabinetu lekarskiego, w którym przeprowadzany jest zabieg.
Wyniki badania
Ultrasonografia ślinianek jest badaniem, dzięki któremu lekarz jest w stanie zdiagnozować między innymi kamicę ślinianek, cysty oraz nowotwory zarówno łagodne jak i złośliwe. USG ślinianek może być jednak niewystarczające, by stwierdzić z całą stanowczością chorobę nowotworową. W takim przypadku lekarz najprawdopodobniej zleci przeprowadzenie BACC, czyli biopsji celowanej cienkoigłowej, która w większości przypadków powinna dać pewność co do wyniku.
Wskazania do przeprowadzenia badania
Jednym ze schorzeń, w którego diagnozie pomocna jest ultrasonografia ślinianek, jest zablokowanie przewodów ślinowych, które objawia się bolesnym obrzękiem gruczołów ślinowych. Każdy taki obrzęk powinien zostać poddany badaniu. USG ślinianek pacjent powinien się poddać także, jeżeli występują u niego: obrzęk szyi, powiększenie węzłów chłonnych, obecność bolesnych guzów występujących na szyi, trudności w przełykaniu oraz jeżeli badanie palcami wykazało obecność guzków). Ponadto przesłanką do badania są też stwierdzone już zmiany w okolicy gruczołów ślinowych oraz podejrzenie choroby ślinianek lub jej podejrzenie.
Obrzęki ślinianek.
Wymienione już wcześniej zatkanie się przewodów ślinowych nie ma jednorodnej przyczyny.. Bardzo ważne jest więc, by nie bagatelizować bolesnych obrzęków, ponieważ ich przyczyny mogą być rozmaite. Mogą to być między innymi: zagięcia przewodów ślinowych, istnienie w nich polipów, obecność ciał obcych lub zapalenie spowodowane obecnością bakterii i wirusów – przykładowo świnka. Trzeba mieć jednak świadomość, że obrzęki może też powodować choroba nowotworowa. Badanie ultrasonografem dobrze sprawdza się w poszukiwaniu złogów, jednak warto mieć świadomość, że te mniejsze niż 2 mm mogą zostać pominięte. Dodatkowo lekarz prowadzący badanie może zostać niejako „oszukany” przez pęcherzyki powietrza ze śliną, które można pomylić z kamieniem. Alternatywnym dla USG badaniem jest w tym przypadku sialografia, w której wykorzystuje się technikę zdjęć rentgenowskich.
Źródła:
1. I. Jeleńska-Szyguła, Diagnostyka ultrasonograficzna ślinianek, [w:] Co warto wiedzieć o ultrasonografii, Kraków, 2000.
2. I. Rzymska-Grala, Z. Stopa, M. Gołębiowski, H. Wanyura, A. Zuchowska, M. Sawicka, M. Zmorzyński, B. Grala, Diagnostyka obrazowa przewodów wyprowadzających dużych gruczołów ślinowych [w:] Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, 210-221
3. Opis USG ślinianek w Centrum Medycznym Luboń, dostępny pod adresem: http://www.lumedica.pl/wp-content/uploads/2012/12/LUMEDICA-USG-%C5%9Blinianek-dzieci.pdf
4. Prezentacja p. Katarzyny Czerwińskiej z Zakładu Radiologii Pediatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego pt. ULTRASONOGRAFIA SZYI u dzieci, dostępna pod adresem: https://zrp.wum.edu.pl/sites/zrp.wum.edu.pl/files/kurs_specj_usg_pediatr_szyja_czerwiec_2015.pdf
5. Przewodnik po badaniu USG, dostępny na stronie firmy medycznej pod adresem: http://scanx.pl/wp-content/uploads/2013/08/USG_PRZEWODNIK.pdf
6. Nowa encyklopedia powszechna PWN: tom 6, Warszawa, 1998 r., hasło: ślinianki